Louis Couperus - Eline Vere

5. Eline Vere  -Louis Coperus[1]

Zakelijke gegevens

Titel: Eline Vere

Auteur: Louis Couperus

Uitgever: P.N. van Kampen & Zoon

Jaar uitgave: 1890

Aantal pagina’s: 497 (A4-formaat, link)

Schrijver[2]

Couperus is één van Nederlands grootste romanciers geweest. Na de Haagse roman Eline Vere publiceert hij behalve reisimpressies en verhalen talrijke historische en psychologische romans, die verfijnd, soms overdadig van taalgebruik zijn, maar zeer typerend voor de uiterst sensitieve, decadente schrijver Couperus, die een groot deel van zijn leven buiten Nederland doorbrengt. Toch is hij vermaard geworden door zijn uitspraak ‘Zo ik iets ben, ben ik een Hagenaar.’ Zijn werk is ook bij buitenlandse schrijvers, zoals Oscar Wilde zeer gezien. T.v.-series naar enkele van zijn romans zorgen voor een populariteit lang na zijn dood, evenals talrijke (biografische) studies, waarvan die van Frédèric Bastet de belangrijkste zijn.

In 1888 verschijnt de roman Eline Vere als feuilleton in het Haagse dagblad Het Vaderland. Het is het verhaal van een jonge, nerveuze vrouw die door het noodlot bepaald tot zelfmoord wordt gedreven. Dat noodlotsidee schuilt in haar karakter, product van erfelijke factoren, milieu en opvoeding, geheel volgens de opvattingen van de naturalisten. Tegelijkertijd typeert de roman de Haagse gegoede kringen van die tijd. Eline Vere is als feuilleton zo populair dat, zoals het verhaal wil, de mensen in de tram elkaar aanspreken: ‘Heb je het al gehoord? Eline is dood.’ De boeken der kleine zielen (1901-1903) belicht de Haagse sociale microkosmos nog diepgaander en pijnlijker. Alle contacten zijn gebaseerd op tegenstelling als klein- en grootheid (van ziel) en schijn en wezen. De omvangrijke roman getuigt van de visie van de mondain aangelegde Couperus op de noordelijke levenssfeer, die hem niet ligt.

Het werk van Couperus wordt nog steeds gelezen en bestudeerd. De aandacht voor hem in het buitenland, die tijdens zijn leven groot was, is wat weggeëbd. Dat was in Nederland ook zo, maar televisiebewerkingen van zijn Haagse romans De kleine zielen en Van oude mensen de dingen die voorbij gaan en zeker die van zijn Indische roman De stille kracht hebben zijn populariteit vergroot. Vooral F.L. Bastet heeft in een aantal essays, fotoboeken en een biografie allerlei onbekende aspecten van Couperus’ leven opgespoord en geanalyseerd, daarin bijgevallen of weersproken door andere wetenschappers. Contemporaine auteurs noemen zelden Couperus als voorbeeld, al heeft een schrijver als Cees Nooteboom zich zeker door zijn reisverhalen laten inspireren. In 1993 is het zeer actieve Louis Couperus Genootschap opgericht, dat het tijdschrift Arabesken uitgeeft. Het Louis Couperusmuseum, dat nauw samenwerkt met het Letterkundig Museum, is gevestigd aan de javastraat 17. Men probeert een huis aan de Surinamestraat te verwerven, in die woning schreef Couperus Eline Vere.

Samenvatting[3]

Meneer Verstraeten viert zijn verjaardag. Hij heeft veel goede kennissen uitgenodigd, waaronder de familie Van Raat en familie De Woude van Bergh. De 23-jarige Eline Vere laat verstek gaan. Ze voelt zich lusteloos, maar haar zus Betsy en zwager Henk van Raat zijn wel van de partij. Tijdens het feestje worden een drietal tableaux vivants vertoond, waarin o.a. Frédérique - Freddy - van Erlevoort een rol speelt. De avond wordt afgesloten met een souper. Bij thuiskomst treffen Betsy en Henk Eline aan, die nog niet is gaan slapen. Betsy heeft geen zin om met haar te praten, maar Eline stort haar hart uit bij Henk. Ze zou het liefst sterven, haar leven heeft toch geen nut. Henk weet haar te bedaren en vrolijkt haar weer op. Een paar dagen later gaat Eline alsnog bij dhr. Verstraeten langs om hem te feliciteren. Eline ziet hoe de fotograaf opnamen maakt van de tableaux. Vergeleken met de andere meisjes voelt Eline zich al oud.

Betsy organiseert een intiem diner, waarvoor de familie De Woude van Bergh en de familie Ferelijn, uitgenodigd zijn. Jeanne Ferelijn is een vroegere schoolvriendin van Betsy en Eline, maar het verschil tussen hen is groter geworden. De familie Ferelijn is een eenvoudige ambtenarenfamilie met drie kinderen. Ze bewonen een bovenhuis in Den Haag. Jeanne voelt zich niet thuis bij de familie Van Raat. Ze vindt dat Eline veranderd is en ook Betsy’s laatdunkende toon irriteert haar. Eigenlijk heeft ze er spijt van dat haar man, Frans, de uitnodiging aangenomen heeft. Als de familie Ferelijn naar huis is, gaan Eline en Betsy met broer en zus De Woude van Bergh naar de Franse opera ‘Le Tribut de Zamora’. In de opera treedt de nieuwe bariton Théo Fabrice op. Eline is zeer van hem onder de indruk en bewondert zijn stem. Tijdens de pauze duikt plotseling neef Vincent Vere op. Ze hebben hem al lange tijd niet meer gezien, omdat hij altijd voor zaken op reis is. Vincent vindt Fabrice maar ‘een lelijke, dikke baas.’.

Mevrouw Van Raat komt langs om thee te drinken. Eline en Paul van Raat zingen duo’s uit ‘Une Nuit à Venise’ en ‘Roméo et Juliette’. In gedachten is Eline steeds bij Fabrice. Ze leest diverse positieve recensies over zijn optreden. Op sinterklaasavond is de familie Van Raat en Verstraeten uitgenodigd bij de Van Erlevoorts. Eline krijgt een prachtig cadeau: een waaier, beschilderd door Bucchi. Freddy van Erlevoort weet dat het geschenk van haar broer Otto is, maar verzwijgt dit feit. Eline is er echter van overtuigd dat ze hem van Fabrice heeft gekregen. In de periode die daarop volgt, koopt Eline foto’s van Fabrice en legt ze een heel album over hem aan. Ze gaat ’s morgens wandelen in de hoop dat ze hem tegenkomt. In de opera zit ze vooraan, omdat ze het gevoel heeft dat hij speciaal voor haar zingt. Na een boswandeling met de honden van Henk en Betsy, krijgt Eline grote ruzie met Betsy. Ze heeft, tegen de afspraak in, de honden naar huis meegenomen. Ze spreken een week lang niet meer met elkaar.

Eind januari is Eline jarig. Henk brengt het cadeau naar Eline’s kamer, omdat ze weigert beneden te komen. Later laat Eline zich toch nog even zien. Het komt tot een formele verzoening tussen Eline en Betsy, maar de spanningen blijven. Ook Vincent komt op verjaardagsvisite. Eline heeft veel sympathie voor Vincent, omdat er een treffende gelijkenis is met haar overleden vader. Vincent vertelt haar over zijn Amerikaanse vriend, die voor hem een baan zoekt. Eline geeft aan dat ze zelf ook wel weg zou willen uit Den Haag.

Lili Verstraeten krijgt bezoek van Georges de Woude van Bergh. Ze ontvangt hem koel, maar is verward over haar gevoelens voor hem. Georges bespreekt met zijn zus Emilie de financiële consequenties van een eventueel huwelijk met Lili.

Eline bezoekt opnieuw het optreden van Fabrice in het concert ‘Diligentia’. De operazanger treedt ditmaal op als een ‘dikke timmerman in rok’. Eline’s liefde voor hem is als sneeuw voor de zon verdwenen. Als ze thuis komt verbrandt ze haar album met zijn foto’s, die ze drie maanden lang koesterde.

In het voorjaar maakt Otto Eline het hof. Iedereen praat erover en verwacht binnenkort hun verlovingsaankondiging. Freddy is niet gelukkig met de partnerkeuze van haar broer. Ze vindt Eline een ‘stuk onnatuur’. Eline twijfelt over Otto’s huwelijksaanzoek. Nooit had Otto’s beeld haar gedachten ook maar een ogenblik vervuld. Ze besluit een partijtje te organiseren en Otto uit te nodigen. De overige gasten wachten de hele avond op de grote mededeling, maar deze blijft uit. Als alle gasten weer naar huis zijn, valt Eline huilend in Henks armen. Ze is verward en weet niet wat ze moet doen. Uiteindelijk accepteert ze Otto’s aanzoek. Otto wil juist naar huis gaan, als Eline haar instemming geeft. De verloving is daarmee een feit. Freddy uit haar gevoelens over Eline bij de zusjes Verstraeten. Ze had haar broer nog zo gewaarschuwd voor Eline. Het verliefde paar trekt er regelmatig op uit om te wandelen op het Scheveningse strand. Ook Georges en Lili zijn er vaak te vinden. Eline wordt door de familie Van Erlevoort uitgenodigd, om de zomer door te brengen op hun landgoed De Horze in Gelderland. Betsy vraagt Vincent om te blijven logeren, gedurende de periode dat Eline weg is. Eigenlijk mag ze hem niet, want hij is haar absolute tegenpool.

Eline voelt zich erg gelukkig op De Horze. Ze kan geheel zichzelf zijn en Otto’s liefde geeft haar vleugels. Ze krijgt een compleet andere kijk op de wereld, dan die ze kent uit de vele romannetjes. Eline is lief en aardig voor alle familieleden en uiteindelijk weet ze zelfs Freddy’s sympathie voor haar te winnen. Desondanks voelt Eline grote angst; haar geluk is bijna volmaakt.

In september keert Eline weer terug naar haar familie in Den Haag. Vincent is van mening dat de mens geen vrije wil heeft en afhankelijk is van het noodlot. In eerste instantie bestrijdt Eline zijn mening, maar als snel slaat de twijfel weer toe. Eline is bang dat haar relatie met Otto ook bepaald is door omgeving en omstandigheden. Plotseling valt Vincent flauw. De dokter adviseert hem rust te nemen en het bed te houden. Eline is bang dat Vincent heimelijk verliefd op haar is en besluit hem te verzorgen. Enkele dagen later ontvangt Vincent een brief van zijn Amerikaanse vriend Lawrence St. Clare. Hij schrijft dat hij in New York een betrekking voor hem heeft gevonden. Betsy en Otto geven te kennen, dat ze blij zijn dat Vincent weer vertrekt. Eline heeft Otto steeds verdedigd, maar valt nu zelfs ook tegen hem uit. Henk dwingt Eline haar excuses te maken, maar de breuk blijft aanwezig. Eline voelt zich verward over haar gevoelens voor Otto en Vincent. Ze schrijft Otto een brief waarin ze de verloving verbreekt. Otto beseft dat Eline nooit werkelijk van hem gehouden heeft en vindt steun bij zijn familie.

Betsy heeft genoeg van Vincent. Ze vindt haar neef een klaploper en een nietsnut. Na een knallende ruzie, besluit Vincent te vertrekken. Hij neemt afscheid van Eline, die niet begrijpt waarom hij niet op haar avances in gaat. Tijdens een diner uit Eline haar woede over Vincents vertrek en Betsy’s rol in die kwestie. Thuisgekomen wordt de discussie voortgezet en rent Eline het huis uit. Ze zoekt steun bij de familie Ferelijn, waar ze ruim een maand verblijft. Eline’s gezondheid is sterk achteruit gegaan, maar ze herstelt goed. Betsy schakelt de hulp in van oom Daniël Vere en zijn vrouw Elise. Ze nemen Eline mee om te gaan reizen, zodat ze tot rust kan komen.

Gedurende de anderhalf jaar dat Eline weg is, gebeurt er veel. Georges en Lili trouwen. Marie Verstraeten is verliefd geworden op Otto van Erlevoort. Als Eline terugkeert naar Den Haag, trekt ze in bij mevrouw Van Raat. De lieve vrouw heeft een kamer ingericht, met al haar persoonlijke spulletjes. Eline is gelukkig, omdat ze nu bij mensen is die ècht van haar houden. Lichamelijk gaat het echter slecht met haar. Ze hoest veel, kan niet meer zingen en heeft last van hallucinaties. De dokter stelt vast dat Eline last heeft van longtering, als gevolg van een verwaarloosde kou. Ook ziet hij dat Eline iets heeft wat hij het noodlot van haar familie noemt. Hij adviseert haar veel rust te nemen. Eline probeert wat afleiding te zoeken. Ze wijdt zich aan liefdadigheid en religie, maar kan daarin ook geen levensdoel vinden. Eline vindt dat ze niet voldoende rust vindt bij mevrouw Van Raat en ze besluit weer naar haar oom en tante in Brussel te gaan.

Ook haar verblijf in Brussel is niet wat Eline ervan verwacht had. Ze voelt zich niet thuis bij de levensstijl van oom Daniël en tante Elise. Plotseling komen Vincent en Lawrence St. Clare op bezoek in Brussel. St. Clare heeft belangstelling voor Eline en is van mening dat zij in Brussel niet op haar plaats is. Eline is onder de indruk van zijn onafhankelijkheid, rust en wilskracht. Na een paar dagen kondigen Vincent en St. Clare hun vertrek naar Rusland aan. St. Clare doet Eline een huwelijksaanzoek, maar Eline durft niet direct antwoord te geven. Ze belooft hem meer duidelijkheid als hij over vijf maanden terug komt.

Mevrouw van Raat zorgt ervoor dat haar zoon Paul en Freddy van Erlevoort weer bij elkaar komen. Frédérique had hem trots afgewezen toen hij haar plotseling kuste. Later kreeg ze hier spijt van.

Eline besluit weer terug te gaan naar Den Haag. Haar zus Betsy heeft inmiddels een pensionkamer voor haar gevonden, waar ze kan wonen. Eline krijgt daar de kans om rustig na te denken over haar leven. Ze wordt depressief en denkt aan zelfmoord. Haar hysterieaanvallen worden onderdrukt door morfine. Ze ziet geen verschil meer tussen waarheid en fantasie. Ook is ze van mening dat niet zij, maar Otto trouweloos is geweest. In een vlaag van waanzin neemt ze een teveel aan morfine, waardoor ze voorgoed inslaapt.

Na haar dood trouwen Paul en Freddy. Paul krijgt tevens een aanstelling als burgemeester in Heibeek. Marie trouwt met Otto van Erlevoort, die eindelijk zijn verdriet om Eline heeft overwonnen.

Recensies:

1.       http://www.ingeleest.nl/recensie/recensie-louis-couperus-eline-vere/

2.       http://www.trouw.nl/tr/nl/4512/Cultuur/article/detail/1761192/2003/11/15/Elma-Drayer-herleest-Eline-Vere.dhtml

Inhoudelijk

Genre: naturalistisch psychologische roman

Thema: het noodlot

Vertelwijze: Er komen veel dialogen en veel beschrijvingen in voor en verder ook ‘Erlebte Rede’, wat inhoud dan iemand een innerlijke monoloog houdt op een indirecte wijze

Tijd: Het verhaal wordt op chronologische volgorde verteld met enkele flashbacks en vertellingen over Eline’s verleden. De verteltijd is het aantal bladzijden (497 A4) en de vertelde tijd is ongeveer vier jaar.

Decor: Het speelt zich af in aristocratisch Den Haag, een milieu vol overbeschaafdheid en luxe.

Ontwikkeling personage (hoofd-): Eline Vere is een jonge meid van ongeveer 18 jaar en is een nerveus type. Dit is de reden waarom ze nooit lang gelukkig kan blijven. Haar nervositeit is de reden dat ze haar relaties nooit in stand kan blijven houden. Ze maakt zich altijd druk om van alles en laad zich heer erg leiden door haar emoties. Dit maakt haar weliswaar depressief wat haar onverschillig maakt en haar langzaam laat lijden in haar ellende. Ze wil gewoon haar zin hebben en genieten van luxe, maar daarnaast kan ze ook heel vrolijk zijn. Echter leidt haar nervositeit haar tot onbedoelde zelfmoord.

Mening
Ik vond dit boek soms wat lastig te volgen door de vele personages (families) die erin voorkwamen wat ook op te vallen was bij het boek 'Anna Karenina'. Ondanks dat kleine probleem was het een interessant boek om te lezen. Het was niet mijn lievelingsboek en ik vond Anna Karenina leuker om te lezen. Dat komt vooral door het feit dat 'Anna Karenina' verfilmd is en ik heb de film eerst gekeken zodat het makkelijker lezen was. Eline Vere is ook verfilmd, maar ik ben er nog niet aan toe gekomen om het te kijken. De reden waarom ik het gelezen heb is omdat ik ergens had gelezen dat het erg leek op Anna Karenina in de zin dat het allerlei families beschreef en dat het een vrouwelijke hoofdpersonage had en dat ze allebei sterven aan het einde. Ik vond de verhaallijn van Anna in 'Anna Karenina' alleen veel leuker. Hoe ze verliefd werd op een ander terwijl ze getrouwd was en hoe ze nooit met elkaar kunnen zijn. In dit boek was de hoofdpersonage over het algemeen een nerveus depressief type wat ik minder leuk vond. Echter was het wel interessant om te zien waarin dit boek van het boek 'Anna Karenina' verschilt.

---

[1] http://www.dbnl.org/tekst/coup002elin01_01/coup002elin01_01.pdf

[2] http://www.letterkundigmuseum.nl/Literair-centrum/Biografie%C3%ABn/BiographyID/51/BiographyName/LouisCouperus/Mode/BiographyDetails

[3] http://www.verdec.com/hulpje/boekvers/eline.htm